Eind juli, om precies te zijn op 28 juli 2023, vestigt de medische wereld de aandacht op een probleem dat te maken heeft met een welbekende ziekte die niet veel angst meer inboezemt, maar desondanks nog steeds wereldwijd verwoestingen aanricht: hepatitis.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) veroorzaakt hepatitis, en meer in het bijzonder de verschillende vormen van virale hepatitis die we hieronder zullen beschrijven, jaarlijks de dood van meer dan een miljoen mensen wereldwijd. Op de website van de WHO staat “Naar schatting 354 miljoen mensen wereldwijd leven nog steeds met deze potentieel dodelijke infectie en elke 30 seconden sterft er minstens één persoon aan virale hepatitis. Dat zijn meer dan een miljoen sterfgevallen per jaar – meer dan HIV en malaria samen (1)”. De WHO heeft zich het doel gesteld om virale hepatitis volledig uit te roeien in 2030 (2).
Is hepatitis een eenduidige ziekte?
Hepatitis is in feite de algemene term voor elke ontsteking van het leverweefsel. Er zijn verschillende soorten en vormen van hepatitis, waaronder virale, toxische en door medicijnen veroorzaakte hepatitis. Echter, als we het over hepatitis hebben, gaat het vooral over hepatitis van infectieuze oorsprong, en meer specifiek van virale oorsprong, de meest voorkomende leveraandoening ter wereld. In Europa bijvoorbeeld zijn naar schatting ongeveer 15 miljoen mensen drager van het hepatitis B-virus en 14 miljoen mensen besmet met het hepatitis C-virus (3). Deze cijfers benadrukken de omvang van de impact van deze ziekten op de volksgezondheid.
Virale hepatitis
Er kunnen vijf verschillende vormen van virale hepatitis worden onderscheiden, beter bekend als hepatitis A, B, C, D en E. Elk van deze virussen wordt geassocieerd met milde of ernstige, acute of chronische vormen van infectie (4).
- Hepatitis A is het meest bekend als een acute vorm van leverweefselschade die in verband wordt gebracht met voedselbesmetting of besmet water. Andere risico’s zijn onder meer mensen die drugs injecteren, mannen die seksuele contacten hebben met mannen en bepaalde geïsoleerde gemeenschappen. Hepatitis A veroorzaakt geen chronische ziekte zoals hepatitis B of C, maar kan wel leiden tot een zeer ernstige fulminante vorm van de ziekte, die in zeldzame gevallen de dood tot gevolg kan hebben. Deze acute vorm van hepatitis kan worden voorkomen door effectieve vaccinatie.
- Hepatitis B is een vorm van hepatitis die zowel acuut als chronisch kan zijn. De ziekte wordt voornamelijk overgedragen via bloed, onbeveiligde seksuele contacten en van moeder op kind tijdens de bevalling. Het kan leiden tot ernstige complicaties zoals levercirrose en leverkanker. Er bestaat wel een veilig en effectief vaccin om besmetting met het hepatitis B-virus te voorkomen. Dit vaccin wordt in meerdere doses toegediend en wordt sterk aanbevolen, of zelfs verplicht, in bepaalde landen en voor bepaalde beroepen met een hoog risico (artsen, verpleegkundigen, enz.). Er bestaan ook antivirale geneesmiddelen die de progressie van de ziekte naar cirrose aanzienlijk kunnen afremmen en het risico op het ontwikkelen van leverkanker kunnen verkleinen.
- Hepatitis C, dat voornamelijk via bloed wordt overgedragen, is vaak asymptomatisch, maar kan zich ontwikkelen tot een chronische vorm, hetgeen kan leiden tot ernstige complicaties zoals levercirrose en leverkanker. In tegenstelling tot hepatitis B is er momenteel geen vaccin tegen deze virale vorm van hepatitis. De afgelopen jaren zijn er echter innovatieve behandelingen op de markt gekomen die de ziekte in meer dan 95% van de gevallen kunnen genezen. Het belangrijkste is om snel te handelen, voordat de eerste tekenen van leverfibrose en cirrose zich voordoen.
- Hepatitis D is een infectie die zich alleen kan ontwikkelen in aanwezigheid van het hepatitis B-virus. Het kan de ontwikkeling tot cirrose bespoedigen bij mensen met een bijkomende infectie. Het is een ernstige infectie die wordt overgedragen via bloed of andere lichaamsvloeistoffen van geïnfecteerde mensen. Het kan leiden tot acute of chronische ziekte. Alleen mensen die al besmet zijn met het hepatitis B-virus kunnen besmet raken met het hepatitis D-virus. Er bestaat geen vaccin tegen deze vorm van het virus.
- Hepatitis E daarentegen is meestal acuut en wordt voornamelijk overgedragen door het drinken van besmet water of het eten van besmet voedsel. Hoewel het over het algemeen goedaardig is, kan het ernstig zijn bij zwangere vrouwen en immuungecompromitteerde personen. In veel gevallen is hepatitis E een acute ziekte die niet lang duurt en vanzelf weer overgaat. De beste manier om hepatitis E te voorkomen is het verbeteren van de hygiënische voorzieningen, vooral het drinkwater.
Niet-virale hepatitis
Naast virale hepatitis zijn er verschillende andere vormen van hepatitis, waaronder:
- Alcoholische hepatitis: dit is een ontsteking van de lever veroorzaakt door overmatig alcoholgebruik en kan leiden tot levercirrose en leverfalen. Wereldwijd draagt alcoholische hepatitis bij tot de belangrijkste oorzaken van leveraandoeningen, vooral in landen waar veel alcohol wordt geconsumeerd.
- Toxische hepatitis: deze wordt veroorzaakt door blootstelling aan bepaalde giftige stoffen of medicijnen. Giftige stoffen kunnen alcohol, sommige geneesmiddelen op recept, bepaalde kruidenpreparaten en illegale drugs zijn. In sommige gevallen kan toxische hepatitis acuut en ernstig zijn, waardoor opname in het ziekenhuis nodig is.
- Auto-immuun hepatitis: een aandoening waarbij het immuunsysteem de lever aanvalt, waardoor inflammatie ontstaat en, in ernstige gevallen, cirrose en leverfalen. Auto-immuun hepatitis is relatief zeldzaam, maar kan ernstig zijn.
- Door medicijnen veroorzaakte hepatitis: hierbij gaat het om een leverontsteking die wordt veroorzaakt door een reactie op een geneesmiddel. Veel geneesmiddelen kunnen medicijngeïnduceerde hepatitis veroorzaken, waaronder sommige antibiotica, niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) en anti-epileptica.
- Ischaemische hepatitis: wordt veroorzaakt door zuurstoftekort in de lever, meestal als gevolg van hartfalen of shock.
- Steatohepatitis: deze vorm van hepatitis wordt meestal geassocieerd aan obesitas, pre-diabetes, diabetes, hyperlipidemie of ook alcoholisme. Kenmerkend is de ophoping van vet in de lever, die kan leiden tot ontsteking en fibrose.
Deze niet-virale vormen van hepatitis zijn belangrijk omdat ze allemaal kunnen leiden tot chronische leverziekte, levercirrose en leverfalen. Preventie van deze vormen van hepatitis bestaat over het algemeen uit het beperken van alcoholgebruik, het innemen van voorgeschreven medicijnen, het behouden van een gezond gewicht en het beheersen van onderliggende ziekten zoals diabetes.
Of hepatitis nu viraal, alcoholisch, door medicijnen veroorzaakt of auto-immuun van oorsprong is, hepatitis vormt wereldwijd een grote uitdaging voor de volksgezondheid. Het is daarom cruciaal om het publiek bewust te maken van deze ziekte. Er zijn zowel preventieve als curatieve behandelingen beschikbaar om de progressie van de ziekte naar chronische en ernstigere vormen te vertragen.
Het effect van de levensstijl op hepatitis en leververvetting
Virale hepatitis – dat kan worden veroorzaakt door vijf verschillende hepatitisvirussen – kan leiden tot chronische leverontsteking met ontstekingen, die op hun beurt dan weer kunnen leiden tot leverfibrose en cirrose.
Daarnaast is er ook NAFLD, Non-Alcoholic Fatty Liver Disease, en wereldwijd de meest voorkomende niet-infectieuze leveraandoening met een hoge ziektelast. Het is een aandoening waarbij zich te veel vet ophoopt in de levercellen. Dit is meestal het gevolg van een combinatie van meer calorieën eten dan het lichaam nodig heeft en een eerder zittende levensstijl. Mensen met diabetes, vooral diabetes type 2, en pre-diabetes – een stadium waarin het lichaam problemen begint te krijgen met het verwerken van glucose – lopen een verhoogd risico. Dit zijn de zogenaamde metabolische factoren.
De andere meest bekende vorm van leververvetting of steatose is Alcoholische Leververvetting, veroorzaakt door overmatig alcoholgebruik.
Het is belangrijk om te benadrukken dat de levensstijl een enorme invloed heeft op zowel de preventie als het beheer van NAFLD. Omdat de lever het “ontgiftingsorgaan” van het lichaam is, heeft hij de ingewikkelde taak om giftige stoffen en bijproducten te elimineren. Een gezond dieet en voortdurende lichaamsbeweging ondersteunen de lever aanzienlijk bij het uitvoeren van deze taken, waardoor de lever optimaal gezond blijft.
Omdat leversteatose (leververvetting) en fibrose (littekenweefsel en ontstekingen) vaak worden veroorzaakt en worden verergerd door slechte voedingsgewoonten, zoals vetrijke voedingspatronen die bestaan uit sterk bewerkte ingrediënten, is management van de voeding een van de belangrijkste doelstellingen om de gezondheid van de lever te helpen verbeteren.
Gezonde gewoonten
Het bijhouden van een “eetjournaal” kan enorm helpen om een goed totaalbeeld te krijgen van waar het normale voedingspatroon tekortschiet voor een lever die gezond is: een nauwkeurig voedingsdagboekje bijhouden is hiervoor dus best belangrijk, en soms kan daarbij de hulp van een voedingsdeskundige/coach of diëtist nodig zijn.
Voor een optimale gezondheid van de lever streeft men best naar een dagelijkse totale vetinname van maximaal 20% van de totale energie-inname, 20% van de totale calorieën uit eiwitten en ongeveer 60% van de totale calorieën uit koolhydraten in de vorm van vezelrijke volle granen, fruit en groenten.
Het kiezen van voedingsmiddelen die rijk zijn aan voedingsstoffen, waaronder een gevarieerde keuze aan volle granen, fruit en groenten, moet voorop staan. Daarbij is het belangrijk dat vetinname beperkt wordt en het gebruik van transvetten (vaak verwerkt in banketbakproducten, koekjes enz…) absoluut vermeden wordt, het gebruik van verzadigde vetstoffen sterk verminderd wordt en vervangen door gezonde oliën, zoals olijfolie.
Het mediterrane dieet is een van de dieetstijlen die de afgelopen jaren het meest is onderzocht en heeft bewezen een gunstig effect te hebben op de bestrijding van NAFLD.
Een gezonde levensstijl betekent ook regelmatige lichamelijke activiteit: dit betekent regelmatig met matige intensiteit een stevige wandeling te maken, een beetje joggen of fietsen en dit minstens 3 (tot 7) dagen per week gedurende 30 minuten. Het is daarbij ook belangrijk om de totale tijd die je al zittend doorbrengt te verminderen en dus de sedentaire tijd regelmatig op te splitsen in de loop van de dag, door de benen te strekken bijvoorbeeld en wat rond te wandelen.
Net zoals het belangrijk is om je eetgewoonten te verbeteren, is ook om meer bewegen noodzakelijk als je je levensstijl wilt bijstellen en zo je lever te helpen optimaal te blijven functioneren.
Klinische studies
Heb jij hepatitis? Weet dan dat je niet alleen bent. Klinische studies kunnen je leven veranderen. Ga op zoek naar relevante klinische studies, en in je eigen taal, via ons klinische studies platform
Conclusie
Het is duidelijk aangetoond dat veranderingen in levensstijl en aanpassingen in de richting van een meer vetarm dieet en meer lichaamsbeweging de glucose-, lipiden- en leverprofielen van het lichaam sterk kunnen verbeteren en zowel de prevalentie als de ernst van leversteatose kunnen verbeteren.
Voor gedetailleerde en gevalideerde wetenschappelijke informatie kan het rapport en de patiëntenrichtlijn geschreven door Francque et al. (2021) geraadpleegd worden: een nuttige bron van informatie.
Referenties:
1) https://www.who.int/news/item/07-06-2022-world-hepatitis-summit-2022-urges-action-to-eliminate-viral-hepatitis-as-unexplained-hepatitis-cases-in-children-rise-globally.
2) Rebecca Dunn, Aaron Wetten et al. Viral hepatitis in 2021: The challenges remaining and how we should tackle them. World J Gastroenterol. 2022 Jan 7;28(1):76-95.
doi: 10.3748/wjg.v28.i1.76.
3) M Maticic, M.U. Mondelli. Elimination of viral hepatitis: where do we stand in the year 2020? Clinical Microbiology and Infection. Volume 26, ISSUE 7, P816-817, July 2020.
4) Matthew A. Odenwald, Sonali Paul. Viral hepatitis: Past, present, and future. World J Gastroenterol. 2022 Apr 14; 28(14): 1405–1429.
Francque SM, Marchesini G, Kautz A, et al. Non-alcoholic fatty liver disease: A patient guideline. JHEP Rep. 2021;3(5):100322. Published 2021 Sep 17. doi:10.1016/j.jhepr.2021.100322
