De effecten van alcoholgebruik en dronkenschap op lichaam en geest zijn alom beschreven. Hetzelfde geldt voor de symptomen van alcoholmisbruik, -afhankelijkheid en -ontwenning.
Maar heb je je ooit afgevraagd wat er juist met alcohol in je lichaam gebeurt?
De alcohol wordt verwerkt door het lichaam. Dat is wat we het metabolisme noemen, met andere woorden de afbraak, absorptie en eliminatie van alcohol. Het is je misschien opgevallen dat sommige mensen anders op alcohol reageren. Eén van de redenen daarvoor is dat er individuele verschillen zijn in de manier waarop alcohol in het lichaam wordt verwerkt. Dit is de belangrijkste reden waarom sommige mensen beter tegen alcohol kunnen dan anderen. In dit artikel zullen we in een notendop de belangrijkste stofwisselingswegen van alcohol proberen uit te leggen, alsook de neveneffecten van de bijproducten van het alcoholmetabolisme
Afbraak van alcohol: wat gebeurt er na het drinken van alcohol?
De wijze waarop iedereen alcohol metaboliseert, hangt af van zowel de genetische factoren als de omgevingsfactoren1. Bijvoorbeeld: de enzymen (kleine eiwitten) die betrokken zijn bij de afbraak van alcohol verschillen van persoon tot persoon; dit is te wijten aan genetische verschillen tussen individuen. De algemene voedingstoestand, d.w.z. hoe gezond of minder gezond een iemand over het algemeen eet en drinkt, kan het metabolisme van alcohol in het lichaam beïnvloeden, aangezien een gezonde voedingsstatus bijdraagt tot de gezondheidstoestand van de organen. Zo zullen bijvoorbeeld grote hoeveelheden alcohol (omgevingsfactoren) een grotere invloed hebben op het ontgiftingsproces van de lever dan kleine hoeveelheden. Hoe meer je drinkt, hoe meer inspanning je lever moet leveren.
Wanneer men spreekt over alcohol, bedoelt men eigenlijk ethanol, de chemische naam voor alcohol. Ethanol wordt door het lichaam verwerkt via een reeks afbraakstappen.
Het afbraakproces van alcohol begint in de lever door twee enzymen: deze zorgen ervoor dat verdere chemische reacties versneld kunnen plaatsvinden, wat op zijn beurt resulteert in de vorming van bijproducten:
- Ten eerste wordt door het enzym alcoholdehydrogenase of ADH de verbinding acetaldehyde gevormd. Acetaldehyde is een zeer giftige en potentieel kankerverwekkende stof en een van de redenen waarom alcoholconsumptie niet gezond is. Het acetaldehyde dat ontstaat, wordt vervolgens verder afgebroken.
- Dit gebeurt onder invloed van een ander enzym, ALDH, of aldehyde dehydrogenase, dat het zeer giftige acetaldehyde afbreekt tot de net iets minder giftige molecule acetaat.
Dus, samengevat:
Alcohol ADH. Acetaldehyde ALDH Acetaat2
Het circulerende acetaat wordt dan door andere diverse lichaamsweefsels verder afgebroken tot koolstofdioxide en water.
Het meeste schadelijke bijproduct van het alcoholmetabolisme: acetaldehyde:
We weten allemaal dat overconsumptie van alcohol de gezondheid schaadt. Maar slechts weinigen beseffen dat het metaboliet (het bijproduct) van de afbraak van ethanol in feite de giftigste molecule is. De effecten van acetaldehyde dat in het lichaam circuleert zijn onaangenaam, en kunnen ernstig en gevaarlijk worden wanneer het acetaldehydegehalte te hoog is.
Die gevolgen kunnen variëren in ernst en intensiteit, en verschillen van persoon tot persoon. Ze manifesteren zich eerst als o.a. blozen, misselijkheid, braken, snelle hartslag (tachycardie), hypotensie en zijn de oorzaak van het belabberde gevoel van een ” kater”.
Langdurig en chronisch verhoogde niveaus van acetaldehyde brengen ernstige schade toe aan de lever: die variëren van vetophoping in de lever (leververvetting) en ontsteking tot leverfibrose en uiteindelijk kanker3.
Het belangrijkste orgaan dat door acetaldehyde wordt aangetast, zijn echter de hersenen: acetaldehyde-intoxicatie, zowel op korte als op lange termijn, is een belangrijke oorzaak van functiestoornissen van de hersenen, zoals geheugenstoornissen en ontregeling van de hersenactiviteit, aantasting van het centrale zenuwstelsel en ontstekingsreacties. Acetaldehyde-intoxicatie kan ertoe leiden dat de neurologische gevolgen onomkeerbaar zijn.
Prenatale blootstelling aan alcohol bij een zwangere moeder is de oorzaak van foetaal alcoholsyndroom, dat zich uit in aangeboren motorische en cognitieve handicaps, zoals een lagere intelligentie, geheugenstoornissen, taal- en communicatievaardigheden.
Bovendien leidt alcoholmisbruik tot uitputting van thiamine (vitamine B1) en andere vitaminetekorten, die het cognitieve en motorische functioneren verder verzwakken4.
Vaak wordt verwezen naar gezonde stoffen die sommige alcoholische dranken, zoals rode wijn, bevatten: namelijk moleculen die een gunstig effect hebben op het cardiovasculaire systeem. Het is echter belangrijk te beseffen dat de nadelige effecten van alcohol wellicht niet opwegen tegen het effect van deze gezondheid bevorderende stoffen.
Take-away boodschap:
Alcohol is diepgeworteld en geaccepteerd in sociale aangelegenheden vanwege zijn ontremmende effecten. Het inzicht in de negatieve gevolgen begint echter zwaarder te wegen dan deze veralgemeende aanvaarding. Omdat het alcoholmetabolisme afhankelijk is van zowel genetische als omgevingsfactoren, is het zeer persoonsafhankelijk. En sommige mensen kunnen beter “omgaan” met toxische effecten van alcoholmetabolieten dan andere mensen. Wanneer geconfronteerd met chronische consumptie of overconsumptie van alcohol, raden wij je aan om de schadelijke effecten van de stofwisselingsproducten van ethanol nauwgezet te overwegen. Er is een reden waarom alcohol niet gezond is.
De belangrijkste boodschap die je voor ogen dient te houden is om altijd waakzaam te blijven over de hoeveelheid alcohol die je wilt drinken en je grenzen te kennen!
Referenties:
- Mews, P., Egervari, G., Nativio, R. et al.Alcohol metabolism contributes to brain histone acetylation. Nature 574, 717–721 (2019). https://doi.org/10.1038/s41586-019-1700-7
- https://pubs.niaaa.nih.gov/publications/aa72/aa72.htm
- Hyun, J.; Han, J.; Lee, C.;Yoon, M.; Jung, Y. PathophysiologicalAspects of Alcohol Metabolism in theLiver. Int. J. Mol. Sci. 2021, 22, 5717. https://doi.org/10.3390/ijms22115717
- Mitoma H, Manto M, Shaikh AG. Mechanisms of Ethanol-Induced Cerebellar Ataxia: Underpinnings of Neuronal Death in the Cerebellum. Int J Environ Res Public Health. 2021;18(16):8678. Published 2021 Aug 18. doi:10.3390/ijerph18168678